W artykule omówiono etiologię i czynniki sprzyjające zapaleniu ucha środkowego. Wskazano objawy kliniczne, a także zaproponowano leczenie zarówno ostrego, jak i przewlekłego ropnego zapalenia ucha środkowego. Przedstawiono również powikłania tych zakażeń.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać sytuacje wymagające wdrożenia antybiotykoterapii w przypadku zapalenia ucha środkowego i zatok

• rozpocząć leczenie zapalenia ucha środkowego i zatok

• zmodyfikować leczenie zapalenia ucha środkowego i zatok

• rozpoznać sytuacje wymagające rozszerzonej diagnostyki lub skierowania chorego do innych specjalistów (laryngologa, pulmonologa, neurologa, neurochirurga, chirurga szczękowego, dentysty)

Ostre zapalenie ucha środkowego

Ostre zapalenie jest aktywnym procesem zapalnym błony śluzowej pokrywającej przestrzeń ucha środkowego z obecnością płynu; towarzyszy mu synteza chemicznych mediatorów indukujących migrację komórek zapalnych. Jest to zakażenie szczególnie częste u małych dzieci do 5 r.ż. i rzadsze u dorosłych.¹ Rzeczywista zapadalność na ostre zapalenie ucha środkowego u dorosłych nie jest znana. Wykazano na przykład, że ostre zapalenie ucha środkowego w Wielkiej Brytanii jest trzecią co do częstości przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u osób dorosłych.² Zakażenie rozwija się najczęściej drogą wstępującą poprzez trąbkę słuchową, znacznie rzadziej drogą hematogenną. Zapaleniu – zarówno u dzieci, jak i dorosłych – sprzyjać będą zakażenia wirusowe górnych dróg oddechowych, gdzie w wyniku obrzęku ujścia trąbki dochodzi do upośledzenia wentylacji ucha i gromadzenia wydzieliny śluzowej, która jest znakomitą pożywką dla drobnoustrojów. Uszkodzenie funkcji obronnej trąbki sprzyja wnikaniu drobnoustrojów i inicjacji procesu zapalnego. U zdrowych osób przestrzeń ucha środkowego wypełniona jest powietrzem. Obecność płynu u chorych prowadzi do utraty jej właściwości akustycznych. Płyn wysiękowy w uchu środkowym zawiera komórki zapalne, głównie granulocyty, ponadto wszystkie typy immunoglobulin, dopełniacz, kompleksy immunologiczne i mediatory chemiczne zapalenia. Ostre zapalenie ucha, chociaż rzadkie u osób dorosłych, występuje zazwyczaj w sezonie jesienno-zimowym, kiedy liczba infekcji wirusowych jest największa. Oprócz zakażeń wirusowych czynnikami sprzyjającymi zapaleniu ucha środkowego u dorosłych jest zapalenie zatok przynosowych, urazy błony bębenkowej i kości skroniowej, niedobory odporności, zwłaszcza spowodowane chorobą nowotworową.