Temat numeru
Aktualne doniesienia na temat roli kwasu acetylosalicylowego w leczeniu udaru niedokrwiennego mózgu
dr n. med. Marcin Wnuk
prof. dr hab. n. med. Agnieszka Słowik
- W artykule autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, jaka jest obecnie rola kwasu acetylosalicylowego w leczeniu udaru niedokrwiennego mózgu z perspektywy neurologa, wyjaśniając jego znaczenie w ostrej fazie tego udaru i profilaktyce wtórnej, zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z innymi lekami przeciwzakrzepowymi
Kora wierzby zawierająca salicylany była stosowana już w starożytności jako środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy1. Dopiero jednak w 1897 r. Felix Hoffmann pod kierunkiem Artura Eichengrüna zsyntetyzował kwas acetylosalicylowy (ASA – acetylsalicylic acid) w czystej i stabilnej formie. Dwa lata później ASA został zarejestrowany przez firmę Bayer pod nazwą aspiryna2. W XX wieku odkryto właściwości przeciwpłytkowe kwasu acetylosalicylowego, przez co ugruntowało się jego znaczenie w leczeniu zawału serca i udaru niedokrwiennego mózgu1.
Kwas acetylosalicylowy wywiera swoje działanie farmakologiczne poprzez nieodwracalne blokowanie cyklooksygenazy (COX) płytek krwi, która jest odpowiedzialna za biosyntezę cyklicznych prostanoidów tromboksanu A2 (TXA2), prostacyklin i innych prostaglandyn z kwasu arachidonowego3. Cyklooksygenaza występuje w dwóch izoformach:
- COX1 – stale obecnej w większości komórek, w tym płytkach krwi, produkującej prostaglandyny odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie komórek
- COX2 – zwykle nieobecnej w większości komórek, ale szybko indukowanej przez bodziec zapalny i czynniki wzrostu do produkcji prostaglandyn przyczyniających się do odpowiedzi zapalnej4.
Kwas acetylosalicylowy blokuje obie izoformy COX, przy czym wpływ na COX1 jest około 170 razy silniejszy niż na COX24. W związku z tym w obecności ASA COX1 jest całkowicie zablokowana, natomiast COX2 konwertuje kwas arachidonowy do kwasu 15-R-hydroksyeikozatetraenowego zamiast do prostaglandyny H2, co w efekcie sprawia, że żadna forma COX nie jest w stanie wytworzyć prostaglandyny H2 koniecznej do produkcji TXA23. Efekt przeciwzakrzepowy ASA wiąże się głównie z zahamowaniem produkcji TXA2, który jest silnym aktywatorem płytek krwi, pobudzającym ich agregację oraz skurcz naczyń3. Innym mechanizmem działania kwasu acetylosalicylowego są jego właściwości antyoksydacyjne3, co może przyczyniać się do ograniczenia narastania miażdżycy poprzez ochronę cholesterolu LDL przed modyfikacją oksydacyjną5 oraz do poprawy funkcji śródbłonka w zmienionych miażdżycowo naczyniach6.
Kwas acetylosalicylowy jest wchłaniany w przewodzie pokarmowym i hamuje funkcję płytek krwi już w ciągu 60 minut3. Choć okres półtrwania leku w osoczu wynosi jedynie 20 minut, to efekt farmakologiczny utrzymuje się przez ok. 10 dni, a więc przez c...
