Minimalna encefalopatia wątrobowa – czy rozpoznajemy ją odpowiednio często?
dr hab. n. med. Jerzy Jaroszewicz, prof. SUM
dr n. med. Agnieszka Stawicka
- Artykuł uzmysławia znaczenie kliniczne minimalnej encefalopatii wątrobowej (MHE – minimal hepatic encephalopathy), zwracając szczególną uwagę na potwierdzony negatywny wpływ tej choroby na jakość życia pacjentów, w tym także realne zagrożenie związane z upośledzeniem zdolności prowadzenia pojazdów mechanicznych. Pacjenci z tym rozpoznaniem gorzej funkcjonują w społeczeństwie, a choroba zakłóca wiele aspektów ich życia codziennego
Łatwiej jest rozpoznać choroby, które dają widoczne objawy przekładające się na nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych czy obrazowych, niż te, których „nie widać gołym okiem”. Do takich zaburzeń należy minimalna encefalopatia wątrobowa. Diagnostyka przesiewowa czy rutynowa tego zaburzenia nastręcza w codziennej praktyce klinicznej wielu trudności. Są jednak sytuacje, w których takie badania bezwzględnie należy przeprowadzić. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie takich przypadków i podkreślenie ich znaczenia oraz przekonanie, że obecna diagnostyka w kierunku MHE nie musi być czasochłonna ani trudna.
Definicja
Encefalopatia wątrobowa (HE – hepatic encephalopathy) jest poważnym powikłaniem ciężkiej, ostrej lub przewlekłej niewydolności wątroby charakteryzującej się głównie zmianami osobowości, świadomości, funkcji poznawczych oraz motorycznych. Tradycyjnie wyróżnia się 3 typy encefalopatii w zależności od przyczyny jej powstania (tab. 1). Obecnie wątpliwości budzi, czy HE u pacjentów z ostrą lub przewlekłą niewydolnością wątroby należy rozpatrywać oddzielnie (jako typ D), ponieważ różni się ona klinicznie, patofizjologicznie i prognostycznie od typów A-C. W większości przypadków typu C encefalopatia wątrobowa występuje epizodycznie w następstwie czynników wywołujących, takich jak infekcje, krwawienie z przewodu pokarmowego, przedawkowanie leków moczopędnych, zaburzenia elektrolitowe, odwodnienie, zaparcia czy leki psychoaktywne. Każdy epizod jawnej encefalopatii wątrobowej wiąże się ze zwiększonym ryzykiem kolejnych jej epizodów i zwiększoną roczną śmiertelnością. Pełnoobjawowa HE wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem zgonu w porównaniu z HE niepełnoobjawową. Minimalna encefalopatia wątrobowa zalicza się do typu C związanego z marskością wątroby1,2.
Najczęściej stosowaną klasyfikacją uwzględniającą nasilenie objawów encefalopatii wątrobowej są kryteria West Haven wyróżniające cztery stopnie kliniczne (tab. 2). Podział wg International Society for Hepatic Encephalopathy and Nitrogen Metabolism (ISHEN) z 2011 r. sugeruje połączenie obu grup stopnia 0 (minimalnej encefalopatii) oraz stopnia I wg skali Watch Health Care (WHC) w jedną grupę określoną jako utajona encefalopatia lub encefalopatia wątrobowa niskiego stopnia3.
