• Dolna krawędź mankietu powinna znajdować się 2-3 cm ponad linią zgięcia łokciowego;
• Połowa szerokości mankietu powinna znajdować się w połowie długości ramienia.
Przepływ krwi w naczyniu tętniczym, poddawanym uciskowi zewnętrznemu w wyniku pompowania mankietu pomiarowego, wywołuje zjawiska osłuchowe zwane tonami Korotkowa. Typowo wyróżnia się pięć tonów Korotkowa. Ton I to pojawienie się słabego, powtarzającego się, wyraźnego stuku, którego nasilenie zwiększa się przez co najmniej dwa kolejne uderzenia. Ton II to krótki okres, kiedy dźwięki nieco cichną i stają się świszczące. Ton III to powrót ostrzejszych dźwięków, które stają się szeleszczące i mogą osiągnąć głośność jak w trakcie tonu I lub być nawet głośniejsze. Ton IV to wyraźne nagłe stłumienie dźwięków, które stają się miękkie. Ton V to punkt, w którym wszystkie zjawiska akustyczne nagle zanikają.
Ciśnienie skurczowe jest to wartość ciśnienia, przy którym pojawia się I ton Korotkowa. Należy zwrócić uwagę, że u części osób w trakcie wypuszczania powietrza z mankietu powstaje zjawisko tzw. przerwy osłuchowej, w trakcie której zanikają wszystkie zjawiska akustyczne. Przerwa osłuchowa pojawia się poniżej wartości ciśnienia skurczowego i może trwać przez kolejne 20 mm Hg.
Ciśnienie rozkurczowe jest to wartość ciśnienia w momencie pojawienia się V tonu Korotkowa. U części zdrowych dzieci oraz u osób z krążeniem hiperkinetycznym V ton Korotkowa nie występuje. W takich przypadkach za ciśnienie rozkurczowe uznajemy pojawienie się IV tonu Korotkowa.
Zasady prawidłowego przeprowadzenia pomiaru ciśnienia tętniczego metodą Korotkowa1-3
• Rozpoczynać pomiar po napompowaniu mankietu do ciśnienia o 30 mm Hg wyższego od wartości, przy której zanika tętno na tętnicy promieniowej;
• Ułożyć delikatnie lejek stetoskopu w dole łokciowym;
• Wypuszczać powietrze z mankietu z szybkością około 2 mm Hg na sekundę;
• Po wystąpieniu V tonu Korotkowa szybko wypuścić powietrze z mankietu;
• Pomiar ciśnienia tętniczego należy wykonać 3-krotnie, w odstępach 3-minutowych, a ostateczny wynik stanowi średnią arytmetyczną z pomiaru 2 i 3.
Ciśnienie na kończynie dolnej należy mierzyć u dziecka leżącego na brzuchu z nogą lekko ugiętą w kolanie i podpartą. Zasady doboru mankietu są analogiczne jak podczas pomiaru na ramieniu.
Opisane powyżej zasady prowadzenia pomiaru ciśnienia tętniczego u dzieci dotyczą sfingomanometru rtęciowego lub sprężynowego. Należy podkreślić, że w Polsce zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej dotyczącą urządzeń pomiarowych i kontrolnych zawierających rtęć sfingomanometry rtęciowe nie mogą być obecnie produkowane ani wprowadzane na rynek.4
Obecnie jedną z bardziej popularnych i polecanych technik nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, ze względu na uproszczony sposób przeprowadzania pomiaru oraz niewielkie prawdopodobieństwo błędu, jest metoda oscylometryczna, która opiera się na pomiarze zmian ciśnienia w mankiecie pomiarowym wywoływanych rozchodzeniem się fali tętna.
Stosowane powszechnie normy ciśnienia tętniczego u dzieci są opracowane dla populacji dzieci amerykańskich i opierają się na pomiarach przeprowadzonych sfingomanometrem rtęciowym (tab. 1 i 2). W trakcie ogólnopolskiego projektu badawczego OLAF opracowano pierwsze normy ciśnienia tętniczego dla metody oscylometrycznej w populacji polskich dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.5 W tabelach 3 i 4 przedstawiono normy ciśnienia tętniczego dla dziewcząt i chłopców w zależności od wieku opracowane w badaniu OLAF. Wyniki badań oraz opracowane siatki centylowe udostępnione są przez autorów również na stronie internetowej pod adresem www.czd.pl/olaf.
W większości stosowanych norm prezentowane są wartości ciśnienia wyznaczające 90, 95 i 99 centyl dla subpopulacji wyodrębnionej na podstawie płci, wieku, a czasem również wzrostu. Za prawidłowe uznajemy wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego <90 centyla, wartości między 90 a 95 centylem opisujemy jako ciśnienie graniczne bądź stan przednadciśnieniowy. Nadciśnienie tętnicze mamy prawo rozpoznać wtedy, gdy wartości ciśnienia tętniczego i/lub rozkurczowego przekroczą 95 centyl w 3 niezależnych pomiarach, podczas 3 niezależnych wizyt. Jeśli ciśnienie tętnicze przekroczy 99 centyl, mówimy o nadciśnieniu ciężkim.
W podsumowaniu należy jeszcze raz podkreślić, że starannie przeprowadzony pomiar ciśnienia tętniczego jest podstawową metodą w rozpoznawaniu nadciśnienia tętniczego. Taki pomiar może i powinien być wykonywany podczas każdej wizyty dziecka u lekarza. Rzetelność przeprowadzania pomiarów pozwala na wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego, wykonanie dodatkowych badań i wdrożenie leczenia.