Zaleca się profilaktyczne przetaczanie KKP¹³. Przyjęte zostały następujące progi liczby KKP, przy których istnieją wskazania do profilaktycznego przetaczania KKP:

• 10 × 10³/µl – u dzieci w stabilnym stanie z białaczką/chłoniakiem i guzami litymi w trakcie wielolekowej chemioterapii, a także po przeszczepieniu macierzystych komórek hematopoetycznych
• 10 × 10⁴/µl – w przypadku, gdy wśród wyżej wymienionych pacjentów (z białaczką, chłoniakiem, nowotworami OUN, guzami z dużą komponentą martwicy) będą chorzy narażeni na większe ryzyko krwawienia.

W przypadku przetaczania KKP przed zabiegiem operacyjnym wskazuje się na następujące progi dla KKP:

• 20 × 10³/µl – małe zabiegi chirurgiczne (endoskopie, biopsja szpiku, założenie dojścia centralnego); u dorosłych proponuje się wartości 10 × 10³/µl
• 50 × 10³/µl – duże operacje
• 100 × 10³/µl – zabiegi w obrębie OUN, siatkówki.

U wszystkich dzieci ze znamiennym klinicznie krwawieniem należy włączyć leczenie, podając KKP i w razie potrzeby koncentrat krwinek czerwonych (KKCz).

U dzieci z sepsą, wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym czy hipersplenizmem stosowanie KKP jest na ogół nieskuteczne, a przetoczenie KKP należy wykonać w przypadku krwawienia zagrażającego życiu.

Niedokrwistość

Przyczyny niedokrwistości u dzieci w trakcie leczenia przeciwnowotworowego są złożone. Przede wszystkim odpowiada za to wpływ chemioterapeutyków przeciwnowotworowych na progenitorowe komórki erytropoezy i podścielisko szpiku kostnego. Ponadto niektóre leki, np. cysplatyna, działają nefrotoksycznie, hamując wytwarzanie erytropoetyny przez komórki śródmiąższowe nerki, co prowadzi do niedokrwistości. Ostra lub przewlekła utrata krwi również może być przyczyną niedokrwistości. Do innych czynników wpływających na ryzyko jej wystąpienia u dzieci zalicza się: rodzaj choroby nowotworowej i jej zaawansowanie, intensywność chemioterapii, nawracające infekcje.

Tabela 5. Stopień ciężkości niedokrwistości w klasyfikacji National Cancer Institute

Najczęściej u dzieci leczonych przeciwnowotworowo obserwuje się niedokrwistość normocytarną i normochromiczną (średnia objętość krwinki czerwonej [MCV – mean corpuscular volume] oraz średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej [MCHC – mean corpuscular hemoglobin concentration] w normie) z obniżonym stężeniem żelaza w surowicy¹⁴.

W zależności od stężenia hemoglobiny niedokrwistość można podzielić na: łagodną, umiarkowaną, ciężką oraz zagrażającą życiu (tab. 5).

Postępowanie

U dzieci w trakcie leczenia przeciwnowotworowego stosuje się przetoczenia KKCz, a u wybranych pacjentów – leki stymulujące erytropoezę. W przypadku niedokrwistości łagodnej i umiarkowanej można wstrzymać się z transfuzją KKCz, pod warunkiem że pozwala na to stan pacjenta. Przyjęło się, że przetoczenia KKCz wykonuje się, kiedy stężenie hemoglobiny spadnie poniżej 8 g/dl, nawet jeżeli pacjent nie prezentuje żadnych objawów. Nie są to bezwzględne wskazania do podania KKCz; decyzja należy do pediatry onkologa i zależy od polityki krwiolecznictwa w danym ośrodku. U pacjentów bezobjawowych z niedokrwistością umiarkowaną nie powinno się rutynowo wykonywać przetoczeń KKCz.

Gdy konieczne są transfuzje, zaleca się podawanie KKCz ubogoleukocytarnego, napromieniowanego.

Mucositis

Mucositis to uszkodzenie bariery śluzówkowej zlokalizowane w obrębie jamy ustnej (OMBI – oral mucosal barrier injury; ryc. 1) bądź w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego (GMBI – gut mucosal barrier injury). Mucositis w przebiegu chemioterapii wielolekowej występuje zdaniem niektórych autorów nawet u 90% dzieci¹⁵. Jest to złożony proces zachodzący w komórkach i tkankach jamy ustnej oraz w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego, powodujący ból, zaburzający przyjmowanie płynów i pokarmów. Uszkodzenie bariery śluzówkowej rozpoczyna się na ogół 3-10 dni od zastosowania chemioterapii. Na powierzchni śluzówek powstają zaczerwienienie i obrzęk, a w ciągu kolejnych 3-5 dni pojawia się owrzodzenie (tab. 6).

Tabela 6. Stopień ciężkości mucositis w klasyfikacji National Cancer Institute