Meandry psychiatrii
Ofiary przemocy – jak pomagać, jak rozmawiać
Prof. dr hab. n. o zdr. Marta Makara-Studzińska
Agata Madej
Przemoc stanowi rodzaj problemu interdyscyplinarnego, który angażuje wielu specjalistów z zakresu nauk prawnych, nauk społecznych oraz nauk medycznych. Na przestrzeni ostatnich lat pojawiło się wiele publikacji oraz aktów prawnych zajmujących się omawianiem przemocy, jak również dających nadzieję na podejmowanie działań mogących skutecznie ograniczać to niepokojące zjawisko. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problematyki przemocy, skutków jej doświadczania oraz możliwych do zastosowania form pomocy dla poszkodowanych.
Charakterystyka i skala zjawiska przemocy
Światowa Organizacja Zdrowia WHO definiuje przemoc jako celowe użycie siły fizycznej, zagrażające lub rzeczywiste przeciwko sobie, komuś innemu lub przeciwko grupie lub społeczności, co powoduje lub jest prawdopodobne, że spowoduje zranienie, fizyczne uszkodzenie, śmierć, ból psychologiczny, zaburzenia w rozwoju lub deprywację.[1,2]
Przemoc jest zjawiskiem wieloobszarowym – współczesne rodziny przechodzą szybkie i zróżnicowane przeobrażenia, które współbrzmią ze zmianami społeczno-politycznymi i ekonomicznymi w społeczeństwie.[3] Wyżej wspomniane zmiany często przyczyniają się do dezorganizacji życia wewnątrz rodziny. Przemoc to działanie przeciwko członkowi rodziny, godzące w jego prawa i naruszające jego indywidualność, godność i pozycję w społeczeństwie.[4] Najczęściej dotyka ona kobiet, dzieci oraz osób starszych. Zachowania przemocowe są działaniami zamierzonymi, intencjonalnymi, wykraczającymi poza ramy norm społecznych. Wynikają one z przewagi agresora nad ofiarą. Celem tych zachowań jest narzucenie władzy, wyrządzenie drugiej osobie krzywdy, naruszenie dóbr osobistych oraz praw, ingerencja w cudzą wolność. Czyni to z człowieka osobę bezwolną.[5]
W literaturze przedmiotu można znaleźć opis różnych form przemocy:
- Przemoc fizyczna – zachowania mające na celu zadanie ofierze bólu, zachodzą wbrew jej woli, mogą doprowadzić do uszkodzenia ciała, pogorszenia stanu zdrowia lub w efekcie końcowym do pozbawienia życia.
- Przemoc psychiczna – zmniejszenie poczucia własnej wartości ofiary, wzbudzenie w niej strachu poprzez poniżanie, upokarzanie, grożenie, zawstydzanie, ograniczanie kontaktów z bliskimi.
- Przemoc seksualna – uwagi o charakterze seksualnym, zmuszanie ofiary do współżycia, uszkodzenie genitaliów.
- Przemoc ekonomiczna – nadmierne kontrolowanie wydatków, odbieranie siłą pieniędzy, wydanie zakazu chodzenia do pracy, niszczenie dóbr osobistych, branie kredytów wbrew woli małżonka, okradanie.
- Zaniedbywanie – niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych oraz emocjonalnych ofiary, zachowania świadome i nieświadome wynikające z niekompetencji oraz braku zainteresowania sprawcy.[6,7]
