Psychiatria dziecięca
Zaburzenia tożsamości płciowej u dzieci i młodzieży
Dr n. med. Ewa Racicka
Dr n. o zdr. Kamila Lenkiewicz
Lek. Łukasz Szostakiewicz
Dr n. med. Anna Bogucka-Bonikowska
Lek. Anna Borowska
Dr hab. med. Barbara Remberk
Zaburzenie tożsamości płciowej (dysforia płciowa, gender dysphoria) jest zjawiskiem, o którym coraz częściej mówi się w kulturze masowej i które jest również widoczne w praktyce klinicznej. Wśród pacjentów hospitalizowanych na młodzieżowych oddziałach psychiatrycznych – Instytutu Psychiatrii i Neurologii albo Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – niejednokrotnie zdarza się, że oprócz innych trudności, będących bezpośrednią przyczyną przyjęcia do szpitala, młodzież zgłasza dyskomfort związany ze swoją płcią. Decyzje dotyczące sposobu postępowania bywają trudne. Wydaje się zatem, że zaburzenie tożsamości płciowej u dzieci i młodzieży zasługuje na omówienie.
Dysforia płciowa jest stanem doświadczanym przez ludzi, których płeć psychologiczna jest niezgodna z ich płcią biologiczną. Wiąże się z konfliktem między fizyczną lub przypisaną płcią danej osoby a płcią, z którą się ona identyfikuje. Osoby z dysforią płciową często doświadczają znacznego cierpienia lub problemów związanych z funkcjonowaniem w związku z konfliktem między tym, jak się czują i myślą o sobie – co określamy jako doświadczaną lub wyrażaną płeć – a ich fizyczną lub przypisaną płcią.[1]
Diagnoza
Po raz pierwszy kategoria diagnostyczna związana z identyfikacją/tożsamością płciową (gender identity) została uwzględniona w ICD-8 w 1965 roku. W tej wersji klasyfikacji oddzielono dewiacje seksualne od zaburzeń osobowości i wprowadzono transwestytyzm jako oddzielną jednostkę nozologiczną. Określenie „transwestytyzm” (transvestitis) było używane w odniesieniu do zachowań później opisywanych jako transpłciowość/transseksualność (transsexuality). Uwzględnienie w klasyfikacji zaburzeń tożsamości płciowej u dzieci nastąpiło 10 lat później, wraz z opublikowaniem 9. wersji ICD (1975). Istota zaburzenia była rozumiana jako istnienie wyraźnej rozbieżności pomiędzy płcią anatomiczną a tożsamością płciową. Umiejscowienie zaburzenia tożsamości płciowej u dzieci w kolejnych wersjach klasyfikacji ICD i DSM przedstawia tabela 1.[2,3]
W aktualnie stosowanych klasyfikacjach ICD-10 oraz DSM-5 kryteria diagnostyczne zaburzeń tożsamości płciowej zarówno u dzieci, jak i adolescentów oraz dorosłych są podobne, lecz nie tożsame. Podstawowa różnica wyraża się przede wszystkim w podejściu do płci. ICD-10 zakłada binarny system określający płeć (męska/żeńska), z kolei DSM-5 odrzuca koncept płci jako albo męskiej, albo żeńskiej i dopuszcza inne, płynne i szersze niż dotychczas przyjęte dychotomiczne pojmowanie płci.[3] Kryteria ICD-10, DSM-5 oraz ICD-11 podsumowuje tabela 2.[1,2,4]
