Wprowadzenie

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH – autoimmune hepatitis), pierwotna żółciowa marskość wątroby (PBC – primary biliary cirrhosis) i pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (primary sclerosing cholangitis) to trzy najważniejsze choroby autoimmunologiczne obejmujące wątrobę. Spośród nich, najbardziej typowym przykładem choroby autoimmunologicznej jest autoimmunologiczne zapalenie wątroby, charakteryzujące się naciekiem obfitym w komórki T, wysokim stężeniem krążących gammaglobulin oraz autoprzeciwciał, jak również związkiem z ludzkim antygenem leukocytarnym (HLA – human leucocyte antigen) oraz z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Ponadto, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, jako jedyna z trzech wymienionych chorób, odpowiada niezmiennie na leczenie immunosupresyjne. Omawiana choroba jest następstwem zaburzonej regulacji układu immunologicznego związanej z defektem sieci regulatorowych, który predysponuje do pojawiania się autoreaktywnych komórek T i postępującej destrukcji hepatocytów. Jeśli nie zostanie ona powstrzymana przez leki, prowadzi do niewydolności wątroby. Główną rolę w immunopatogenezie odgrywają komórki T, w tym CD4 i CD8. Istotne znaczenie ma również odpowiedź efektorowa, której mediatorem są komórki NK (natural killers) oraz komórki Tγδ. Wśród czynników wyzwalających wymienia się wirusy, ksenobiotyki i leki, ale udział któregokolwiek z nich w patogenezie nie został jak dotąd poparty dowodami.

Naturalny przebieg

Najbardziej znaczące badania nad immunosupresją w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby opublikowano przed ponad 25 laty. Wykazano w nich, że nieleczone AIH charakteryzuje się bardzo złym rokowaniem, podczas gdy podawanie prednizolonu jest związane z bardzo dobrym wczesnym i odległym przeżyciem. Odsetek dorosłych pacjentów, u których przy rozpoznaniu stwierdzane są histologiczne cechy marskości, sięga 30%. Progresja włóknienia następuje u chorych z aktywnością zapalną pomimo steroidoterapii. Występowanie cech marskości w wyjściowym badaniu znamiennie zwiększa ryzyko zgonu lub konieczności przeszczepienia wątroby. Ryzyko pierwotnego raka wątroby w przebiegu autoimmunologicznych chorób tego narządu jest związane z marskością i porównywalne ze stwierdzanym w marskości spowodowanej przyczynami innymi niż infekcja wirusowa.

Obraz kliniczny

Chorobowość z powodu AIH w krajach rozwiniętych wynosi od 1/5000 do 1/10000. Łącznie, 75% chorych stanowią kobiety. Na AIH zapadają zarówno dzieci, jak i osoby w podeszłym wieku. Obraz kliniczny jest niejednorodny. Na jednym biegunie znajdują się ...