Choroby zakaźne

Depresja i inne zaburzenia psychiczne u pacjentów żyjących z HIV
Jaki wpływ na zdrowie psychiczne ma terapia antyretrowirusowa?

dr hab. n. med. Bogusz Aksak-Wąs

Klinika Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Nabytych Niedoborów Immunologicznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Bogusz Aksak-Wąs

Klinika Chorób Zakaźnych, Tropikalnych i Nabytych Niedoborów Immunologicznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie

ul. Arkońska 4, budynek G piętro III, 71-455 Szczecin

  • Współistnienie zakażenia HIV i takich chorób psychicznych, jak depresja czy stany lękowe, dodatkowo komplikują czynniki społeczne, np. stygmatyzacja, problemy z samoakceptacją i dyskryminacja ze względu na zakażenie lub orientację seksualną
  • Leki antyretrowirusowe redukują poważne zaburzenia neurodegeneracyjne, ale ich oddziaływanie na łagodniejsze postaci zaburzeń neurokognitywnych związanych z HIV wymaga dalszej oceny w badaniach klinicznych
  • Nowe metody leczenia, takie jak leki łączone dostępne w jednej tabletce czy długo działające terapie w postaci iniekcji, nie tylko są skuteczne, lecz także poprawiają stosowanie się pacjentów do zaleceń i jakość ich życia

W Polsce żyje niecałe 30 000 osób z potwierdzonym zakażeniem ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus), a szacuje się, że kolejne 30 000 może nie być świadomych swojego zakażenia. Na koniec roku 2022 jedynie niewiele ponad 18 000 osób było objętych leczeniem antyretrowirusowym, co stanowi nieco ponad 60% osób z rozpoznanym zakażeniem1. Pomimo niezwykłych postępów w ostatnich latach w zakresie terapii antyretrowirusowej wyzwanie nadal stanowi leczenie chorób współistniejących, w tym tych z zakresu zdrowia psychicznego. W populacji pacjentów zakażonych HIV szczególnie często obserwuje się depresję i inne zaburzenia psychiczne, a sytuację dodatkowo pogarszają czynniki społeczno-kulturowe, takie jak stygmatyzacja, wykluczenie, a w niektórych przypadkach bariery prawne.

Wprowadzenie terapii antyretrowirusowej (ART – antiretroviral therapy) w 1987 roku pod postacią początkowo monoterapii, a od 1996 roku wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (HAART – highly active antiretroviral therapy) czy później skojarzonej terapii antyretrowirusowej (cART – combined antiretroviral therapy) stanowiło kamień milowy w leczeniu zakażenia HIV, zmieniając obraz choroby ze śmiertelnej na możliwą do opanowania i kontroli chorobę przewlekłą. Z biegiem lat schematy ART ewoluowały pod względem złożoności, skuteczności i tolerancji. Od 2007 r. dostępne są schematy leczenia oparte na jednej tabletce (STR – single-tablet regimen; pierwszy lek łączony zawierał efawirenz, emtrycytabinę i dizoproksyl tenofowiru [EFV/FTC/TDF]), oferujące pacjentom wygodniejszą opcję terapeutyczną i potencjalnie poprawiające ich stosowanie się do zaleceń (adherence). Pomimo tych niezwykłych postępów z około 38 mln osób zakażonych na świecie jedynie niecałe 50% przyjmuje leki antyretrowirusowe, a jeszcze mniej ma dobrze kontrolowaną wiremię.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Zaburzenia neurokognitywne związane z HIV

Zaburzenia neurokognitywne związane z HIV (HAND – HIV-associated neurocognitive disorders) stanowią spektrum zaburzeń neurologicznych przypisywanych samemu zakażeniu HIV. Zaburzenia te mają różny [...]

Rodzaje zaburzeń psychicznych związanych ze stosowaniem leków antyretrowirusowych

Niektóre leki antyretrowirusowe powiązano z psychiatrycznymi lub neuropoznawczymi działaniami niepożądanymi, co jest problemem szczególnie istotnym w kontekście HAND, głównie dla różnicowania etiologii zaburzeń. [...]

Rodzaje zaburzeń psychicznych związanych ze stygmatyzacją i marginalizacją

Związek między stygmatyzacją, marginalizacją i zaburzeniami psychicznymi stanowi złożoną interakcję czynników społeczno-kulturowych, psychologicznych i neurobiologicznych. Grupy napiętnowane lub marginalizowane często borykają się z nieproporcjonalnie [...]

Rola leczenia antyretrowirusowego w kontekście społecznym

Terapia antyretrowirusowa znacząco zmieniła krajobraz społeczny wokół zakażenia HIV zarówno z punktu widzenia zdrowia publicznego, jak i interpersonalnego. Szybka i pełna supresja wiremii, często [...]

Rola państwa, czyli co można jeszcze zrobić?

W kontekście zarządzania epidemią HIV i zmniejszania piętna interwencje rządowe i legislacyjne mają kluczowe znaczenie. Ustawodawstwo, które wyraźnie chroni prawa osób zakażonych HIV czy [...]

Podsumowanie

Terapia antyretrowirusowa zrewolucjonizowała zakażenie HIV, znacznie zmniejszając częstość występowania poważnych zaburzeń neurokognitywnych i umożliwiając supresję wirusa, wspierając w ten sposób paradygmat U = U. [...]

Do góry