Część badaczy wyróżnia trzy podtypy CIN. CIN w stadium I jest określane jako łagodna dysplazja – obecność dysplastycznych komórek jedynie w 1/3 dolnej grubości nabłonka. CIN w stadium II stwierdza się, gdy zmienione komórki występują w 2/3 dolnych grubości nabłonka, a CIN w stadium III – gdy dysplazja komórek sięga także górnej 1/3 grubości nabłonka. Zmiany dysplastyczne w całej grubości nabłonka określane są również jako carcinoma in situ.⁶

W obrazie histologicznym widoczna jest dysplazja komórek, utrata ich polarności (nie są ustawione w jednej płaszczyźnie), pogrubienie nabłonka (acanthosis) oraz dyskeratoza – rogowacenie pojedynczych komórek.²

W leczeniu CIN stosuje się wycięcie chirurgiczne z marginesem 1-2 mm (ryc. 1).

Rycina 1. CIN u 52-letniego mężczyzny. Zastosowano wycięcie chirurgiczne. Podczas trzyletniej obserwacji nie stwierdzono wznowy

W przypadku zmian zajmujących także rąbek rogówki należy dodatkowo zastosować metodę podwójnego lub potrójnego zamrażania-odmrażania.² Nawroty CIN po wycięciu z prawidłowym marginesem wg literatury występują w 5-33% przypadków.^30,31 Zmiany niecałkowicie wycięte nawracają w 50% przypadków niezależnie od pierwotnego stadium nowotworu.²

Alternatywną metodą terapii jest leczenie zachowawcze miejscowo kroplami z mitomycyną w stężeniu 0,04%, fluorouracylem oraz interferonem α2-b.²

Krills i wsp.³² u 89 pacjentów chorujących na CIN zastosowali miejscową terapię interferonem α-2b w stężeniu 1 mln j./ml 4 razy dziennie łącznie z miejscowo podawaną tretynoiną w stężeniu 0,01% co drugi dzień. U 87 pacjentów uzyskano całkowitą remisję, u dwóch częściową. U dwóch pacjentów wystąpiły działania niepożądane, w jednym przypadku było to zapalenie rogówki, a w drugim reakcja alergiczna na leki, która ustąpiła po zmniejszeniu dawki interferonu α-2b do 0,5 mln j./ml oraz zmniejszeniu częstości podawania tretynoiny (co trzy dni).

Dużą skutecznością odznaczają się także metody łączone – chirurgia z adiuwantową terapią miejscową. To podejście zastosowali Siganos i wsp., łącząc wycięcie chirurgiczne ze śródoperacyjnym przyłożeniem mitomycyny w stężeniu 0,02% na 5 min.³³ Tylko u jednego z siedmiu pacjentów zanotowano nawrót zmian, które następnie wyleczono kroplami z mitomycyną.

W terapii łączonej obiecujące wyniki leczenia dużej zmiany o charakterze CIN naciekającej rogówkę uzyskano po wycięciu chirurgicznym, wszyciu błony owodniowej oraz zastosowaniu 4 razy dziennie miejscowo kropli z mitomycyną w stężeniu 0,04% przez miesiąc po zabiegu. Podczas 24 miesięcy obserwacji nie zanotowano nawrotu, jednocześnie uzyskując poprawę stanu rogówki.³⁴

Actinic keratosis

Rogowacenie słoneczne (actinic keratosis) spojówki to rozrost nowotworowy zaliczany do zmian łagodnych lub przedinwazyjnych. Nie przez wszystkich autorów klasyfikowane jest jako OSSN (ryc. 2).

W odróżnieniu od CIN zmiany określane jako rogowacenie słoneczne są bardziej ograniczone i pokryte mocno zrogowaciałym nabłonkiem, a rozrost jest koloru białego.³⁵ Najczęściej występuje w okolicy rąbka rogówki i może rozwijać się na podłożu przewlekle drażnionego skrzydlika.³⁶

W badaniu histopatologicznym wyróżniamy dysplazję komórek, akantozę, parakeratozę, hiperkeratozę. Zwraca uwagę prawidłowe ustawienie (polaryzacja komórek) i ich dojrzewanie.

W literaturze nie ma doniesień na temat pełniejszej diagnostyki i alternatywnych dla wycięcia chirurgicznego metod leczenia rogowacenia słonecznego spojówki.