Rozległość
Rozległość oparzenia określa się jako procent oparzonej skóry w stosunku do całkowitej powierzchni ciała (TBSA – total body surface area). Do oceny rozległości u osób dorosłych najczęściej wykorzystuje się tzw. regułę dziewiątek (ryc. 4), z kolei u dzieci – tablice Lunda i Browdera, uwzględniające oprócz lokalizacji urazu także wiek dziecka. Istnieje jeszcze nieco uproszczona metoda oceny rozległości oparzenia, w której przyjmuje się, że wielkość dłoni poszkodowanego odpowiada 1% TBSA.
Tabela 1. Klasyfikacja urazu oparzeniowego2
Miejscowe leczenie oparzeń
Celem skutecznego leczenia ran oparzeniowych jest zapobieganie infekcjom poprzez wczesne usunięcie martwicy (nekrektomia) i chirurgiczne zamknięcie rany oparzeniowej przeszczepami skórnymi (ryc. 5)5-8. W przypadku oparzeń okrężnych konieczne jest wykonanie escharotomii, czyli nacięcia martwicy. Nacięcia prowadzone są z ominięciem stawów w linii boczno-przyśrodkowej. Zabiegi escharotomii i nekrektomii obarczone są dużym ryzykiem krwawienia i wykonuje się je w warunkach sali zabiegowej po uprzedniej sedacji chorego.
Rycina 1. Oparzenie ramienia – stopień IIa
Rycina 2. Oparzenie pleców i ramienia – stopień IIb
Wyróżniamy trzy sposoby leczenia rany oparzeniowej:
• sposób otwarty (bez opatrunku)
• sposób zamknięty (pod opatrunkiem)
• wczesna nekrektomia i pokrycie ran auto-, alloprzeszczepami lub innymi materiałami.
Miejsca takie jak twarz, krocze i pośladki leczymy metodą otwartą8.
Nowoczesne opatrunki
W zachowawczym leczeniu oparzeń zastosowanie znajduje większość dostępnych opatrunków i preparatów o działaniu miejscowym. Opatrunki aktywne wykorzystywane do leczenia rany oparzeniowej dzielimy na: biologiczne, biologiczno-syntetyczne i syntetyczne. Korzystny wpływ danego opatrunku na proces gojenia wynika z jego właściwości i struktury materiału, a przede wszystkim jest rezultatem trafnego doboru preparatu, uwzględniającego miejscową charakterystykę rany (tab. 2). W leczeniu rany oparzeniowej oprócz takich czynników, jak: lokalizacja urazu, typ oparzenia (np. oparzenia mozaikowe), głębokość i rozległość uszkodzenia tkanek, ciężkość urazu, faza procesu gojenia, intensywność wysięku i obecność zakażenia, należy brać pod uwagę także ogólny stan kliniczny pacjenta (w tym również stan immunologiczny i współwystępowanie chorób przewlekłych) oraz jakość udzielonej pomocy przedlekarskiej.
Rycina 3. Oparzenie dłoni – stopień III
Rycina 4. Reguła dziewiątek4
Wstępny etap postępowania (optymalnie bezpośrednio po urazie oparzeniowym) polega na stosowaniu różnego rodzaju preparatów hydrożelowych, dostępnych w formie płytek i płatów różnej wielkości i odpowiednio wyprofilowanych. Dzięki temu istnieje możliwość dopasowania opatrunku do powierzchni urazu i określonej okolicy ciała, trudnej do zaopatrzenia tradycyjną płytką (np. maska twarzowa). Opatrunki te chronią ranę przed wysychaniem i tworzeniem się strupa, ponieważ w ponad 90-95% składają się z wody, a dzięki właściwościom odbierania części energii cieplnej z powierzchni tkanek wykazują nawet kilkunastogodzinne działanie chłodzące i kojące. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że zastosowanie hydrożelu natychmiast po urazie przyspiesza proces gojenia i naskórkowania, a w dalszych etapach postępowania zmniejsza też ryzyko powstania blizn przerostowych9-11.