Rycina 9B. Liczne potówki czerwone w obrębie owłosionej skóry głowy, twarzy, szyi, górnej części pleców i ramion noworodka

Rycina 10A. Noworodek w bardzo dobrym stanie ogólnym. Duże obszary głowy, tułowia i bliższe części kończyn zajęte potówkami czerwonymi; dystalne części kończyn i brodawki sutkowe wolne od zmian

Rycina 10B. Ten sam noworodek z dużą ilością potówek czerwonych na znacznym obszarze owłosionej skóry głowy, tułowia i kończyn, z zaznaczonym złuszczaniem w obrębie niezmienionej zapalnie skóry w obrębie rąk (złuszczanie fizjologiczne)

Rycina 10C. Ten sam noworodek z widocznymi ogniskami rumieniowymi z obecnością potówek na twarzy i klatce piersiowej; w obrębie szyi i dekoltu złuszczanie fizjologiczne, brodawki sutkowe wolne od zmian

Rycina 11A. Niemowlę z obecnością potówek czerwonych na klatce piersiowej i brzuchu po długiej jeździe w foteliku samochodowym

Rycina 11B. To samo niemowlę z potówkami na plecach

Potówki krostkowe są odmianą potówek czerwonych (jeżeli krostki są liczne, określa się je mianem potówek krostkowych – miliaria pustulosa). Niepokój młodych rodziców, a nierzadko także lekarzy, budzą zwłaszcza zlewne zmiany rumieniowe pokryte krostkami (ryc. 10A), ponieważ obszary ciała cechujące się czerwonym kolorem i obecnością krost mogą kojarzyć się ze zmianami ropnymi. W związku z tym noworodki i najmłodsze niemowlęta są często kierowane na oddziały szpitalne zajmujące się leczeniem tego typu zmian. Zejściem potówek krostkowych jest złuszczanie. Ono także może niepokoić. Należy pamiętać, że u noworodków może występować złuszczanie fizjologiczne (na podłożu niezmienionym zapalnie!) (ryc. 10B, C). Nałożenie się zmian może skutkować pomyłkami diagnostycznymi. Oczywiście dla dziecka zawsze korzystne jest, gdy obejrzy je doświadczony lekarz, który rozwieje niepokój rodziców i zaleci właściwe postępowanie.

O potówkach ropnych (miliaria purulenta) mówimy wtedy, gdy w wysięku stwierdza się obecność bakterii chorobotwórczych.

Potówki pojawiają się często zarówno u noworodków urodzonych o czasie, jak i u wcześniaków po upływie pierwszego tygodnia życia jako reakcja na stres termiczny. Wykwity tworzą skupiska na powierzchniach wyprzeniowych, w obrębie owłosionej skóry głowy, twarzy i tułowia, najczęściej do granicy sutków. Okolice akralne są wolne od zmian – stopy i dłonie nigdy nie są zajęte. U niemowląt kilkumiesięcznych i dzieci w wieku poniemowlęcym wykwity pojawiają się najczęściej na skórze osłoniętej odzieżą, na pośladkach i udach, a u dzieci leżących – na plecach (ryc. 11).

W kontekście omawianego tematu warto zaznaczyć, że zdrowy noworodek/niemowlę może płaczem sygnalizować przegrzanie, czyli dyskomfort cieplny (tylko w taki sposób jest w stanie wyrazić swoje potrzeby lub doznawane niedogodności, kiedy nie potrafi jeszcze mówić). W codziennym życiu nierzadko można być świadkiem następującej sytuacji: w upalny dzień matka jest ubrana w lekką sukienkę na ramiączkach, a dziecko w kilka warstw ubranek. Nic dziwnego, że niebawem mały pacjent trafia do lekarza, prezentując opisane powyżej objawy.

Różnicowanie

Gdy zmiany stają się bardziej zapalne lub krostkowe, potówki czerwone muszą być różnicowane z innymi pęcherzykowo-krostkowymi wysypkami, takimi jak:

• Skórna kandydoza – zmiany występują zwykle w miejscach wilgotnych i ucieplonych, takich jak szyja, pachy, pachwiny. Mają charakter ciemnoczerwonych, lekko sączących się zmian rumieniowych z obecnością satelitarnych krost. Badanie mykologiczne potwierdza rozpoznanie.
• Trądzik niemowlęcy – zwykle występuje na twarzy, z dominacją na policzkach oraz w tzw. przedniej rynnie łojotokowej. Podstawowymi wykwitami są otwarte i zamknięte zaskórniki, obecne mogą być także grudki i krostki.
• Ospa wietrzna – w tym wypadku występują nieżytowe objawy prodromalne. Podstawowymi wykwitami są wodojasne pęcherzyki na rumieniowym podłożu, porównywane do kropel rosy na płatku róży, których zawartość szybko mętnieje, tworząc krostę. Ich pokrywa wkrótce pęka i powstają powierzchowne nadżerki, a następnie strupy. Choroba przebiega rzutami, dając obraz polimorficznych zmian porównywany do obrazu rozgwieżdżonego nieba.
• Świerzb – choroba przebiega ze świądem nasilającym się w nocy. Podstawowym wykwitem jest norka świerzbowcowa, którą można uwidocznić poprzez wybarwienie np. wodnym roztworem fioletu gencjanowego albo w dermatoskopii. W obrazie klinicznym występuje wielopostaciowość zmian – grudki, grudkopęcherzyki, krosty. Zmiany pojawiają się u niemowląt na tułowiu, kończynach, a także (co jest charakterystyczne dla tej grupy wiekowej ze względu na cienkość naskórka) na dłoniowej części rąk i podeszwowej stóp.
• Zapalenie mieszków włosowych – typowymi zmianami są krosty mające związek z mieszkami włosowymi, otoczone rąbkiem zapalnym, zlokalizowane w okolicy pośladkowej i na kończynach.
• Potówki głębokie – występują głównie w klimacie tropikalnym. Zmiany są widoczne gołym okiem i wyczuwalne przy palpacji ze względu na głębsze umiejscowienie i większy odczyn zapalny.
• Osutki polekowe – w wywiadzie stwierdza się podaż leku. Najczęstszą postacią jest osutka uogólniona plamista lub plamisto-grudkowa, rzadszą krostkowa.
• Łuszczyca krostkowa – obraz kliniczny cechuje się złym stanem ogólnym oraz występowaniem gorączki. W zlewnych obszarach rumieniowych stwierdza się cienkościenne, szybko pękające krosty, tworzące ogniska spełzającego naskórka^4,5.

Leczenie

Podstawę leczenia stanowi:

• usunięcie przyczyn wywołujących nadmierne pocenie się i utrudnienie parowania
• przemywanie zmian roztworem taniny o temperaturze ciała, czyli z tzw. łaźni wodnej, która pozwala zniwelować dużą różnicę występującą między temperaturą pokojową a temperaturą ludzkiego ciała (22-36°C) – dla noworodka jest to szok termiczny!

Rp.

1% Sol. Acidi tannici 200,0

MDS: 2 × dziennie przez kilka dni

Realizacja recepty wypisanej na cito może jednak trwać 12-24 godz., dlatego można posłużyć się „medycyną domową” i zastosować: