Profilaktyka poekspozycyjna (PEP – post-exposure prophylaxis) to metoda leczenia mająca na celu zapobiegnięcie zakażeniu bądź rozwinięciu się infekcji po kontakcie z pacjentem lub materiałem potencjalnie zakaźnym. Wdraża się ją także po to, aby przerwać szerzenie się choroby w otoczeniu i opanować ognisko epidemiczne. Decyzję o ewentualnym wdrożeniu PEP i jej rodzaju podejmuje się, biorąc pod uwagę wiele różnych czynników, m.in. stan zdrowia osoby eksponowanej, zakaźność pacjenta źródłowego w momencie ekspozycji, okres, jaki minął od narażenia, rodzaj czynnika chorobotwórczego czy wreszcie możliwości i dostępność poszczególnych preparatów leczniczych. Zwykle osoba narażona na kontakt z drobnoustrojem jest w chwili ekspozycji jeszcze zdrowa (lub przynajmniej nie ma objawów). Źródłem zakażenia jest najczęściej inny człowiek, ale może być nim także zwierzę lub środowisko. Drogi transmisji oraz okres zakaźności są swoiste dla każdego patogenu i w każdym przypadku należy oceniać je indywidualnie. Wreszcie w zależności od rodzaju ekspozycji oraz ryzyka z nią związanego w ramach profilaktyki poekspozycyjnej stosuje się różne formy zabezpieczenia pacjenta – zarówno immunoglobuliny, jak i szczepienia lub leki przeciwdrobnoustrojowe. Gotowe preparaty przeciwciał (pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego) mają szczególne zastosowanie w PEP z uwagi na konieczność zapewnienia natychmiastowej odporności. W niektórych przypadkach dopuszczalne jest także podanie szczepień, i dotyczy to przede wszystkim tych chorób, w przypadku których odporność indukowana przez szczepienie pojawia się szybciej lub jest silniejsza niż ta uzyskana w wyniku naturalnej infekcji. Najczęstsze wirusowe i bakteryjne choroby zakaźne, dla których opracowano zasady profilaktyki poekspozycyjnej, zostały przedstawione w tabeli 1. Przedmiotem poniższego opracowania jest profilaktyka poekspozycyjna najważniejszych chorób bakteryjnych (omówienie profilaktyki poekspozycyjnej istotnych chorób wirusowych opublikowano w poprzednim wydaniu „Medycyny po Dyplomie”¹).

Tężec

Tężec jest ostrą, obarczoną wysokim ryzykiem zgonu chorobą wywołaną przez działanie neurotoksyny produkowanej przez bakterie Clostridium tetani. Do grup ryzyka zakażenia należą przede wszystkim osoby starsze (z zanikającą odpornością poszczepienną...