Reumatologia
Amyloidoza – co każdy internista wiedzieć powinien
prof. dr hab. n. med. Magdalena Kostkiewicz
- Charakterystyka amyloidozy AL i ATTR – mechanizmy ich rozwoju
- Objawy amyloidozy i trudności w jej rozpoznaniu wynikające z możliwości zajęcia różnych narządów
- Metody wykorzystywane w diagnostyce amyloidozy (badania biochemiczne, genetyczne, obrazowe, biopsja)
- Możliwości terapii amyloidozy i nowe metody oceniane w badaniach klinicznych
Amyloidoza należy do grupy chorób rzadkich, jej objawy rozwijają się na skutek miejscowego lub uogólnionego odkładania w przestrzeniach pozakomórkowych złogów patologicznych białek amyloidowych (amyloid fibril proteins). Złogi białek amyloidowych tworzone są przez sztywne, stabilne i nierozgałęziające się włókna, które niezależnie od rodzaju białka tworzącego złogi amyloidu mają podobne właściwości. Istnieją dokładne metody pozwalające na identyfikację białka, z którego powstał amyloid tzw. białka prekursorowego; należą do nich m.in. badanie immunohistochemiczne, spektrometria mas i sekwencjonowanie białka amyloidowego. Dotychczas zidentyfikowano 36 białek, które powodują rozwój amyloidozy ogólnoustrojowej bądź ograniczonej do pojedynczego narządu, najczęstsze to łańcuchy lekkie immunoglobuliny i transtyretyna1,2. Choroba ma niestety postępujący charakter i wiąże się z poważnym rokowaniem.
Rodzaje amyloidozy
Amyloidozy są klasyfikowane na podstawie typu gromadzącego się w tkankach białka. Najczęściej występują 3 typy amyloidoz: amyloidoza łańcuchów lekkich (AL), amyloidoza transtyretynowa (ATTR) i jej dwie postaci – dzika oraz dziedziczna, oraz amyloidoza wtórna (AA), które łącznie stanowią ok. 90% przypadków. Nie należy jednak zapominać o konieczności rozpoznawania innych, rzadszych przypadków amyloidozy3.
Amyloidoza AL
Amyloidoza AL wiąże się z produkcją monoklonalnych łańcuchów lekkich immunoglobulin, czyli fragmentów białek układu odpornościowego, które tworzą włókna amyloidowe. Za wytwarzanie łańcuchów lekkich jest odpowiedzialny nisko zróżnicowany klon komórek plazmatycznych w szpiku kostnym. Białka łańcucha lekkiego gromadzą się w narządach wewnętrznych, tworząc nieprawidłowo sfałdowane struktury. Kiedy białko umiejscawia się w przestrzeni pozakomórkowej, składa się z małych włókien i staje się sztywne oraz nierozpuszczalne. Nieprawidłowo sfałdowane białka łączą się i grupują razem, tworząc złogi w tkance łącznej, mięśniach i nerwach, co w konsekwencji uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jeśli ten proces nie zostanie spowolniony lub zatrzymany, w krótkim czasie dochodzi do niewydolności zajętego przez amyloid narządu. Złogi nieprawidłowego białka mogą uszkadzać prawie wszystkie tkanki, szczególnie zaś: serce (74% chorych), nerki (65%), nerwy obwodowe, przewód pokarmowy, a także układ oddechowy.
