Choroby internistyczne u kobiet w ciąży
Astma i jej zaostrzenia u kobiet w ciąży w praktyce lekarza rodzinnego
dr n. med. Małgorzata Barnaś
- Nieleczenie astmy lub niewystarczająca terapia choroby u kobiet w ciąży może mieć niekorzystne skutki dla matki i płodu, np. w postaci niskiej masy urodzeniowej i przedwczesnego porodu
- Cele skutecznego leczenia to utrzymanie jak najlepszej kontroli astmy i prewencja zaostrzeń poprzez zapobieganie objawom dziennym i nocnym oraz utrzymanie funkcji płuc, a także aktywności fizycznej. Można to osiągnąć, stosując leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne
- Warunkiem skutecznej kontroli astmy jest też optymalne leczenie chorób współistniejących, w tym nieżytu nosa
Astma jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych występujących u kobiet w ciąży. Jej zaostrzenia są głównym problemem klinicznym – nawet 45% pacjentek potrzebuje dodatkowej pomocy medycznej1. Występowanie astmy u ciężarnych jest oceniane na 3,3-12,7%2,3. Z tego astma ciężka, definiowana jako stosowanie ≥1 średnich/dużych dawek wziewnych glikokortykosteroidów (wGKS) oraz dodatkowej terapii w ciągu 12 miesięcy poprzedzających poród, jest rozpoznawana u ok. 19% kobiet. Natomiast astma źle kontrolowana, czyli ≥1 zaostrzenie (hospitalizacja związana z astmą lub wizyta na oddziale ratunkowym, lub potrzeba zastosowania doustnych GKS) albo ≥5 zrealizowanych recept na krótko działające β2-mimetyki w okresie pomiędzy ostatnią miesiączką a porodem, występowała u 16,5-28% kobiet2. W badaniach retrospektywnych w czasie ciąży u 36% pacjentek objawy astmy zmniejszyły się, u 41% pozostały bez zmian, a u 23% doszło do ich nasilenia4. Zła kontrola choroby była związana z paleniem tytoniu, otyłością, współchorobowością i stosowaniem innych leków. Ponadto w obawie przed wystąpieniem działań niepożądanych mogących niekorzystnie wpłynąć na płód 25-50% kobiet przerywa leczenie wziewne5,6. Słaba kontrola astmy może prowadzić do zaburzeń gazometrycznych u matki, w tym hipoksemii. Skutkuje to zmniejszeniem przepływu przez łożysko i niedotlenieniem płodu, a w konsekwencji może spowodować zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrostu. W związku z tym po każdym zaostrzeniu astmy należy wykonać USG płodu. Powikłania związane ze złą kontrolą astmy mogą wystąpić w każdej fazie ciąży i niekorzystnie wpłynąć na płód. Ryzyko powikłań wzrasta przy współistniejącej otyłości, używaniu wyrobów tytoniowych i obecności szeroko pojętych problemów psychospołecznych. Wśród groźnych powikłań wymienia się: samoistne poronienie, krwotok, przedwczesne oddzielenie łożyska, cukrzycę ciążową, łożysko przodujące, przedwczesne pęknięcie błon płodowych i odejście wód, poród przedwczesny, potrzebę rozwiązania ciąży przez cięcie cesarskie, zatorowość płucną i nadciśnienie tętnicze. To ryzyko jest większe u kobiet z astmą umiarkowaną do ciężkiej.
