Wstęp

Dokładny i prawidłowy pomiar ciśnienia tętniczego stanowi podstawę rozpoznania nadciśnienia tętniczego. Konwencjonalny pomiar polega na osłuchiwaniu tętnicy ramiennej po założeniu uciskającego ją mankietu. Włoski medyk Scipione Riva-Rocci opracował w 1895 r. pierwszy model mankietu uciskowego na ramię i dzięki niemu mógł metodą palpacyjną określić ciśnienie skurczowe – od jego nazwiska pochodzi skrót RR, oznaczający ciśnienie tętnicze. W 1905 r. rosyjski lekarz Korotkow odkrył szmery przepływu przy częściowym ucisku tętnicy, które pozwoliły na rozróżnienie metodą osłuchową ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Anglicy (Hill, Barnard, Howell) opracowali zasady pomiaru ciśnienia przy użyciu sfigmomanometru rtęciowego.

Definicje

Ciśnienie skurczowe

Ciśnienie skurczowe (SBP – systolic blood pressure) to najwyższa górna wartość ciśnienia stwierdzana podczas pomiaru. Pojawia się w szczytowym momencie wyrzutu krwi z serca do tętnic.

Ciśnienie rozkurczowe

Ciśnienie rozkurczowe (DBP – diastolic blood pressure) to najniższa dolna wartość ciśnienia stwierdzana podczas pomiaru. Pojawia się w końcowej fazie rozkurczu lewej komory.

Ciśnienie tętna

Ciśnienie tętna (PP – pulse pressure) to matematyczna różnica pomiędzy skurczowym a rozkurczowym ciśnieniem tętniczym. Jest ono ważnym wskaźnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego.

Średnie ciśnienie tętnicze

Średnie ciśnienie tętnicze (MAP – mean arterial pressure) określa ciśnienie, które przeciętnie utrzymuje się w czasie cyklu serca. Nie jest to średnia arytmetyczna ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, ponieważ fazy skurczu i rozkurczu nie trwają tyle samo. Zatem skoro 2/3 cyklu pracy serca to rozkurcz, przybliżony wzór pozwalający obliczyć średnie ciśnienie to:

MAP = 2/3 DBP + 1/3 SBP

Ciśnienie tętnicze zależy od objętości wyrzutowej serca lub przepływu krwi oraz oporu dla tego przepływu w tętnicach. Patogenne mechanizmy powodujące nadciśnienie tętnicze mogą zwiększać objętość wyrzutową lub opór naczyniowy. MAP nie ma istotnego znaczenia klinicznego, choć często pojawia się w pracach badawczych.

Metody pomiaru ciśnienia tętniczego

Pomiaru ciśnienia tętniczego można dokonywać metodą bezpośrednią i pośrednią. Każda z metod pomiarowych ma swoją wartość diagnostyczną, określone wady i zalety, i obie się uzupełniają:

• metoda bezpośrednia (inwazyjna) polega na umieszczeniu cewnika wewnątrz naczynia krwionośnego. Najczęściej stosowana jest na oddziałach intensywnej opieki medycznej, gdy zachodzi konieczność ścisłego monitorowania ciśnienia, jest też wykorzystywana do celów badawczych
• z metody pośredniej, nieinwazyjnyjnej (sfigmomanometr, mankiet i stetoskop lub aparat automatyczny) korzystamy na co dzień w gabinetach lekarskich i oddziałach szpitalnych. Jednostką pomiaru jest milimetr słupa rtęci (mmHg).