W SKRÓCIE

Nudności i wymioty to częste objawy, które u chorych na nowotwory powodują ogromne cierpienia, obniżają jakość życia i przyczyniają się do osłabienia, jadłowstrętu i zaburzeń odżywienia.¹ Postępowanie w przypadku wymiotów wywoływanych leczeniem onkologicznym prowadzi się według wytycznych medycyny opartej na faktach, niestety przeprowadzono zdecydowanie mniej badań dotyczących terapii nudności wywołanych samą chorobą. W artykule omówiono wytyczne opieki paliatywnej opracowane na podstawie zwierzęcych modeli doświadczalnych i potwierdzone wieloma badaniami w populacji ogólnej.^2,3

Patomechanizm nudności i wymiotów

Wymioty to obronny odruch organizmu wyzwalany czynnikami somatycznymi (m.in. zatruciem i nadmiernym rozdęciem narządów wewnętrznych światła), czynnikami psychicznymi lub zaburzeniami czynności błędnika (np. choroba lokomocyjna). Poszczególne drogi nerwowe przewodzące wymienione bodźce przedstawiono na rycinie 1.⁴

Receptory dla substancji chemicznych wywołujących nudności identyfikowane są w obrębie chemoreceptorowej strefy wyzwalającej zlokalizowanej w dnie komory czwartej. W tym obszarze bariera krew-mózg jest nieszczelna, dlatego obecne we krwi substancje chemiczne rozpuszczalne w wodzie dyfundują do płynu mózgowo-rdzeniowego i pobudzają chemoreceptory.

Zadaniem ośrodka wymiotnego znajdującego się w pniu mózgu jest integracja wszystkich składowych odruchu. Konsekwencją są nudności, ślinotok, bladość powłok, pocenie się, odruch wymiotny, ochronne zamknięcie głośni i wymioty. Do ośrodka wymiotnego docierają bodźce czuciowe z autonomicznego układu nerwowego. Mechanoreceptory na zakończeniach nerwów autonomicznych są wrażliwe na odkształcenia, np. wywołane rozciągnięciem torebki wątroby przez przerzut nowotworu; pociąganiem otrzewnej przez okołoaortalne pakiety węzłowe czy rozciągnięte z powodu niedrożności lub zaparcia pętle jelita. Nerwy doprowadzające bodźce do ośrodka wymiotnego to nerw błędny, pień współczulny oraz nerw językowo-gardłowy. Ośrodek wymiotny otrzymuje również informacje z wyższych ośrodków, np. strachu, bólu i pamięci.