Częste lub ważne klinicznie przyczyny przewlekłych bólów brzucha
Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego związane z bólem brzucha
Bóle brzucha dotyczą ok. 15-20% dzieci w wieku szkolnym. W ok. 90% przypadków mają charakter czynnościowy, czyli nawet mimo intensywnych poszukiwań organicznych przyczyn nie udaje się ustalić. Ich etiopatogeneza nie jest ostatecznie wyjaśniona, podkreśla się jednak wieloczynnikowe podłoże, a wśród najważniejszych przyczyn wymienia zaburzenia motoryki jelitowej, czucia trzewnego, czynniki dietetyczne i psychiczne. Według kryteriów rzymskich III1,2 wyróżnia się kilka postaci.
Dyspepsja czynnościowa.
Kryteria diagnostyczne2 obejmują wszystkie niżej wymienione objawy:
• Przedłużający się lub nawracający ból, względnie dyskomfort w nadbrzuszu (powyżej pępka)
• Bóle nie wykazują związku z wypróżnieniami ani ze zmianą wyglądu stolca (tzn. nie spełniają kryteriów zespołu jelita drażliwego)
• Nie stwierdza się także cech stanu zapalnego, nieprawidłowości anatomicznych, metabolicznych lub procesów nowotworowych, które mogłyby tłumaczyć dolegliwości.
Objawy muszą występować co najmniej raz w tygodniu, przez co najmniej 2 miesiące przed ustaleniem rozpoznania.
Dyspepsja czynnościowa występuje u około 10-15% dzieci i nastolatków. Chorzy z dyspepsją mogą skarżyć się również na uczucie pełności, wczesne uczucie sytości, wzdęcia, odbijania i odruchy wymiotne.
Leczenie. Zalecane jest unikanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz pokarmów mogących nasilać objawy (np. kofeina, ostre i tłuste posiłki). Wciąż jeszcze niewiele jest prawidłowo przeprowadzonych badań z grupą kontrolną oceniających skuteczność leczenia dyspepsji czynnościowej u dzieci. W praktyce klinicznej znajdują zastosowanie antagoniści receptorów histaminowych, inhibitory pompy protonowej, małe dawki trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych oraz leki prokinetyczne (np. cyzapryd i metoklopramid).
Zespół jelita drażliwego
(irritable bowel syndrome, IBS). Definiowany jest2 jako dyskomfort lub ból brzucha występujący z co najmniej dwoma z wymienionych niżej objawów:
• Ustępowaniem lub zmniejszeniem się dolegliwości po wypróżnieniu
• Początkiem związanym ze zmianą częstotliwości wypróżnień
• Początkiem związanym ze zmianą konsystencji (wyglądu) stolca (twardy/grudkowaty lub luźny/wodnisty).
Poza tym nie powinno się stwierdzać cech stanu zapalnego, nieprawidłowości anatomicznych, metabolicznych lub procesów nowotworowych, które mogłyby tłumaczyć dolegliwości.
Objawy muszą występować co najmniej raz w tygodniu, przez co najmniej 2 miesiące przed ustaleniem rozpoznania.
Zespół jelita drażliwego występuje u ok. 10-20% dzieci i nastolatków.
Leczenie. Postępowanie terapeutyczne ma na celu zmniejszenie nasilenia objawów oraz nabycie umiejętności radzenia sobie z nimi. Opiera się przede wszystkim na postępowaniu dietetycznym – w postaci zaparciowej na stosowaniu diety bogatobłonnikowej (także środków osmotycznych – laktuloza, makrogole) oraz w postaci biegunkowej na unikaniu potraw mogących nasilać dolegliwości (np. alkohol, kofeina). W okresach zaostrzeń stosuje się leki cholinolityczne, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne lub inhibitory receptorów serotoninowych. Udowodniono skuteczność niektórych probiotyków, psychoterapii i hipnozy.