Wstęp

Dializa otrzewnowa jest metodą leczenia nerkozastępczego wykorzystującą półprzepuszczalność błony otrzewnowej, przez którą przenikają związki drobnocząsteczkowe i woda. Do jamy otrzewnej zakłada się na stałe cewnik, najczęściej typu Tenckhoffa – silastykowy, z dwiema dakronowymi mufkami, które mają za zadanie utrzymywać go w powłokach brzucha. Przez cewnik wlewa się z worka sterylny płyn dializacyjny (zwykle 2 l), który zalega w jamie otrzewnowej przez 4-8 godzin, co umożliwia wymianę jego składników z krwią sieci drobnych naczyń krwionośnych. Ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa (CADO) polega na wymianie płynu cztery razy na dobę, co zapewnia stałe oczyszczanie krwi. W 1984 r. wprowadzono po raz pierwszy tzw. cykler – maszynę wymieniającą automatycznie płyn dializacyjny. Początkowo była ona przeznaczona dla chorych zmęczonych ręcznymi wymianami płynu w CADO, dziś z cyklera korzysta prawie połowa chorych leczonych dializą otrzewnową. W Polsce dializowanych metodą CADO lub ADO jest dziś 1200 pacjentów z 61 ośrodków, które wykonują również hemodializy.

Miejsce dializy otrzewnowej w programach leczenia nerkozastępczego

Zaletą dializy otrzewnowej jest możliwość wykonywania jej samodzielnie w domu. Pacjent bierze udział w wyborze metody leczenia nerkozastępczego, która może być w przyszłości zamieniona na inną (ryc. 1).

Samodzielne wykonywanie dializy otrzewnowej musi być poprzedzone przynajmniej tygodniowym szkoleniem. Metoda ta jest wybierana przez osoby młode, aktywne zawodowo lub uczące się, bo daje możliwości dostosowania czasu wymian do obowiązków zawodowych i rodzinnych. Jest też często wybierana przez pacjentów w podeszłym wieku i z niewydolnością serca, kiedy preferowana jest terapia zapewniająca stabilność hemodynamiczną, dobrze tolerowana w warunkach domowych. Najważniejsze zalety i ograniczenia dializy otrzewnowej wymieniono w tabeli 1.

Istotną jej zaletą w krajach Ameryki Północnej i Europy Zachodniej jest koszt – mniejszy niż hemodializoterapii. W tabeli 2 przedstawiono bezwzględne i względne przeciwwskazania do dializy otrzewnowej.

Zasada działania dializy otrzewnowej

Istotą dializy otrzewnowej jest transport cząstek i wody pomiędzy dwoma przedziałami: krwią chorego znajdującą się w naczyniach włosowatych otrzewnej i zawierającą nadmierne ilości toksyn mocznicowych, np. mocznika i kreatyniny, oraz płynem dializacyjnym zawierającym odpowiednie stężenia elektrolitów i buforu (ryc. 2).

Błonę dializacyjną stanowi śródbłonek naczyń krwionośnych ze swoją błoną podstawną, śródmiąższ oraz nabłonek otrzewnej (mezotelium) z błoną podstawną. Najistotniejszą czynnościowo warstwę błony otrzewnowej stanowi śródbłonek i błona podstawna nacz...