Wstęp

Działanie toksyczne substancji zanieczyszczających powietrze zależy od ich właściwości chemicznych, a także od miejsca, w którym się gromadzą. Do najważniejszych czynników zanieczyszczających powietrze należą: gazy, pary, pyły, cząstki metali, lotne organiczne substancje chemiczne oraz czynniki biologiczne (tab. 1).

Gazy dobrze rozpuszczalne w wodzie oddziałują na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych, wyjątkowo rzadko zaś docierają do dolnych odcinków oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Gazy słabiej rozpuszczalne w wodzie, np. ozon i NO₂, mogą docierać do płuc. Istotnym elementem wpływającym na odkładanie się cząstek w określonych miejscach jest ich rozmiar, czyli średnica aerodynamiczna. Cząstki o średnicy >10 µm, czyli większe od PM₁₀, nie przedostają się do dróg oddechowych, natomiast cząsteczki o wymiarach <PM₁₀ (do PM_2,5) ulegają filtracji w górnych drogach oddechowych. Cząstki <2,5 µm mogą przedostawać się do dolnych dróg oddechowych, zaś cząstki o rozmiarach <1 µm gromadzą się w dolnych odcinkach dróg oddechowych i w pęcherzykach płucnych.

Zanieczyszczenia środowiska a choroby alergiczne

Od połowy ub. wieku rośnie zapadalność na choroby alergiczne. W Szwecji częstość występowania astmy u dzieci w wieku szkolnym w latach 1979-91 zwiększyła się prawie dwukrotnie, a w USA w latach 1981-88 – o 30%. Stwierdzono też wzrost zachorowalności na inne choroby związane z atopią, takie jak pyłkowica czy atopowe zapalenie skóry. Zwiększeniu zachorowalności na choroby alergiczne sprzyjają czynniki środowiskowe, na które składają się zanieczyszczenia wewnątrz pomieszczeń i poza nimi. Substancja zanieczyszczająca powietrze zapoczątkowuje reakcję zapalną w miejscu oddziaływania.

W badaniach doświadczalnych wykazano również, że narażenie na substancje zanieczyszczające nasila odpowiedź zapalną na alergeny.

Inhalacja czynników drażniących może u osób predysponowanych nasilać reakcję dróg oddechowych na alergeny wziewne, co jest szczególnie ważne np. u pacjentów z astmą.

Do substancji ułatwiających alergizację i zaostrzających objawy astmy zanieczyszczających powietrze na zewnątrz należą:

• dwutlenek siarki
• dwutlenek azotu
• ozon.

Spaliny z silników Diesla

Opisano zwiększoną częstość pyłkowicy na terenach o dużym stężeniu spalin z silników Diesla i alergenów drzew cedrowych. Dzieci mieszkające w odległości <50 m od autostrad częściej uczulają się na powszechne alergeny niż ich rówieśnicy z terenów o...