Wstęp

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) jest jedną z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Ze względu na koszty diagnostyki i leczenia choroba stanowi ważny problem społeczny.

Definicja

Zgodnie z III Kryteriami Rzymskimi z 2006 roku zespół jelita nadwrażliwego to przewlekłe i nawracające zaburzenia czynności jelit, charakteryzujące się bólami związanymi z wypróżnieniami oraz zmianą konsystencji lub częstości oddawania stolca. Objawy występują przez minimum trzy dni w każdym z trzech ostatnich miesięcy (ich początek zaś ma miejsce minimum przed 6 miesiącami).

Epidemiologia

W Europie i Ameryce Północnej na IBS dwukrotnie częściej chorują kobiety. Na Dalekim Wschodzie różnica nie jest tak wyraźna, a wyniki badań epidemiologicznych wskazują nawet na przewagę mężczyzn wśród chorych na IBS. Choroba występuje u ludzi w każdym wieku (ze szczytem zachorowań między 20 a 30 rokiem życia), częściej u osób gorzej wykształconych i o niższym statusie społecznym.

Patofizjologia

Patofizjologia choroby nie jest znana pomimo postępu w badaniach podstawowych. Badania nad rolą czynników genetycznych dają sprzeczne wyniki.

W patogenezie choroby istotną rolę odgrywają zaburzenia regulacji nerwowej oraz zmiany w uwalnianiu mediatorów regulujących czynność motoryczną przewodu pokarmowego i czynności receptorów dla tych mediatorów.

Do czynników biorących udział w rozwoju choroby zalicza się:

• serotoninę
• nadwrażliwość trzewną
• zaburzenia osi mózgowo-jelitowej
• zmiany w układzie immunologicznym, do których dochodzi po ostrych, infekcyjnych zapaleniach jelita grubego
• niekorzystne przeżycia psychiczne
• nierozwiązane problemy zawodowe i osobiste.

Szacuje się, że 95% serotoniny w organizmie człowieka jest zlokalizowane w splotach nerwowych znajdujących się w przewodzie pokarmowym. Synteza serotoniny oraz ilość i struktura jej receptorów jest zależna od płci. Zaburzenia funkcji tego mediatora mogą przyczyniać się do nadwrażliwości trzewnej. U chorych z IBS stwierdza się cechy nadwrażliwości na sygnały przewodzone przez aferentne włókna nerwowe jelit. Bodźcami wyzwalającymi nadwrażliwość są rozciąganie jelit i wzdęcia. U niektórych chorych z IBS badania immunohistologiczne wykazały cechy aktywacji układu immunologicznego w śluzówce jelita. Pobudzenie układu immunologicznego (zwiększona liczba limfocytów i komórek tucznych w śluzówce jelit, podwyższone stężenie prozapalnych interleukin we krwi) stwierdza się szczególnie u chorych z biegunkową postacią IBS oraz u chorych z poinfekcyjnym IBS (będącym następstwem zakażeń jelit). W IBS istotną rolę odgrywa podłoże psychosomatyczne. Negatywne czynniki psychosocjalne mogą wpływać na stopień ekspresji objawów IBS. Somatyzacja może się przejawiać bólami i wzdęciem brzucha oraz biegunką. Ponadto u chorych z IBS mogą współistnieć zaburzenia psychiczne (zaburzenia lękowe, depresja). Kumulacja wielu różnorodnych czynników prowadzi do zmian czynności jelita grubego, których konsekwencją jest wystąpienie objawów klinicznych IBS.