Definicja

Niepłodność małżeńska lub partnerska to niemożność zajścia w ciążę mimo regularnego współżycia płciowego (bez stosowania metod ograniczenia płodności) przez okres dłuższy niż rok. Niepłodność pierwotna oznacza, że kobieta nigdy nie zaszła w ciążę, niepłodność wtórna określa sytuację, w której zajść w ciążę nie może kobieta, która kiedyś już była w ciąży (urodziła dziecko, poroniła lub zaszła w ciążę ektopową).

Uzasadnienie granicy roku w rozpoznawaniu niepłodności

Jeszcze kilka lat temu według definicji WHO czas niezbędny do rozpoznania niepłodności wynosił 2 lata. Definicję zmieniono, ponieważ:

• wykazano, że w pierwszym roku współżycia bez stosowania metod regulacji poczęć w ciążę zachodzą kobiety z ponad 80% par, a w drugim już tylko tylko z kilku procent
• wykazano, że jednym z najsilniejszych czynników ryzyka niepłodności jest wiek kobiety starającej się zajść w ciążę
  • między 30 a 40 r.ż. szanse na zajście w ciążę przekraczają nieco 50%
  • po 40 r.ż. szansa wynosi <40%
• upowszechniły się bardzo skuteczne metody leczenia niepłodności (techniki rozrodu wspomaganego medycznie), których efektywność jest jednak związana z wiekiem kobiety.
  
  

Na tej podstawie uznano, że dwuletnie oczekiwanie na naturalne zajście w ciążę jest mało zasadne i prowadzi do kradzieży czasu reprodukcyjnego, skrócono je więc do roku. Rozpoczęcie diagnostyki, a tym bardziej terapii, przed upływem tego okresu (często pod naciskiem pacjentki, aby ocenić stężenia hormonów czy drożność jajowodów już po 2-3 miesiącach starań) jest uzasadnione tylko w wyjątkowych przypadkach:

• braku miesiączki
• znacznych zaburzeń regularności cyklu
• przebytych stanów zapalnych miednicy mniejszej
• stanu po wielokrotnych operacjach ginekologicznych
• przekroczenia 35 r.ż.

Rozmiary problemu

Niepłodność dotyczy 15-17% par w okresie reprodukcyjnym; w Polsce jest problemem ponad miliona małżeństw. W naszym kraju jest to problem nie tylko medyczny. Leczenie niepłodności, szczególnie z wykorzystaniem technik wspomaganego rozrodu, budzi wiele emocji, o czym świadczą trudności z ustaleniem na gruncie prawa dopuszczalności metod wspomagania rozrodu i refundacji kosztów leków czy procedur terapeutycznych.

Postępowanie diagnostyczne

Po rozpoznaniu niepłodności partnerskiej należy rozpocząć postępowanie diagnostyczne. Minimum to:

• zebranie szczegółowego wywiadu
• badanie ginekologiczne
• badanie ultrasonograficzne – ocena macicy, jajników
• diagnostyka jajeczkowania
• diagnostyka hormonalna cyklu
• badanie nasienia
• ocena drożności jajowodów (za pomocą histerosalpingografii, a przy obciążonym wywiadzie – laparoskopii)
• w wybranych sytuacjach histeroskopia.