Definicja

Hipokalcemię definiuje się jako stężenie wapnia całkowitego w surowicy poniżej wartości prawidłowych dla płci i wieku (tab. 1).

Na stężenie to składa się stężenie wapnia zjonizowanego oraz niezjonizowanego (związanego m.in. z albuminą).

Wapń zjonizowany jest dostępny biologicznie i kluczowy dla wielu procesów biochemicznych (w tym kurczenia się mięśni, pobudliwości neuronów, wydzielania rozmaitych substancji z komórek, adhezji międzykomórkowej i krzepnięcia krwi), a zatem to jego niedobór ma istotne znaczenie kliniczne.

W praktyce jednak nie zaleca się rutynowego oznaczania stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy, ponieważ oznaczenia takie trzeba wykonać w warunkach beztlenowych w czasie do 15 min od pobrania próbki krwi, a ponadto wynik w zbyt dużym stopniu zależy od stosowanej metody, jonoselektywności elektrod, badanego materiału (surowica, osocze czy pełna krew heparynizowana). Zwykle wystarcza ocena wapnia całkowitego.

Szczególnym przypadkiem jest obniżenie stężenia wapnia zjonizowanego w surowicy pacjentów z objawami tężyczki. Ma ono najczęściej charakter czynnościowy i odwracalny, a wywołane jest przez hiperwentylację cechującą napady histeryczne i lękowe. Hiperwentylacja powoduje zasadowicę oddechową, co sprzyja dejonizacji wapnia i jego związaniu z albuminami. Taki sam wpływ ma zasadowica powstała z innych powodów.

Obniżenie stężenia wapnia całkowitego, ale wapnia zjonizowanego, dostępnego biologicznie stwierdza się w przebiegu wielu przewlekłych chorób, np. łuszczycy, oraz w niedożywieniu lub przewodnieniu. Wynika to z hipoalbuminemii towarzyszącej tym chorobom i stanom. Zjawisko to określa się mianem pozornej hipokalcemii; nie wywołuje ono żadnych objawów.

W tych przypadkach można wspomóc się oszacowaniem tak zwanego skorygowanego stężenia wapnia, które uwzględnia poprawkę na stężenie albumin i dość dobrze koreluje ze stężeniem wapnia zjonizowanego. Określa to poniższy wzór:

Ca_s [mg/dl] = zmierzone stężenie wapnia [mg/dl] + 0,8 × (4 – stężenie albumin [g/dl])

Otrzymany wynik jest przybliżony i jeśli wskazuje na niedobór wapnia zjonizowanego, musi być potwierdzony pomiarem stężenia tej frakcji.

Przyczyny hipokalcemii

Przyczyny hipokalcemii przedstawia tabela 2.

Niedoczynność przytarczyc

Pierwotna niedoczynność przytarczyc manifestuje się hipokalcemią i hiperfosfatemią, powodowanymi przez niedobór lub brak parathormonu.

Postać jatrogenna

Jedną z najważniejszych przyczyn niedoczynności przytarczyc są powikłania leczenia, przede wszystkim operacji szyi.