Wstęp

W diagnostyce laboratoryjnej chorób tarczycy ocenia się:

• stężenie tyreotropiny (TSH) i wolnej tyroksyny (FT₄) – zmiany stężenia TSH są najczulszym wskaźnikiem zaburzeń czynności tarczycy, a FT₄ jest głównym produktem metabolicznym gruczołu tarczowego
• stężenie wolnej trijodotyroniny (FT₃) – wykorzystywane w rozpoznawaniu tzw. T₃-toksykozy oraz w celu przewidywania przebiegu choroby Gravesa-Basedowa
• przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej (TPOAb) i przeciw tyreoglobulinie (TgAb) – występują w większości przypadków przewlekłego limfocytowego zapalenia tarczycy oraz choroby Gravesa-Basedowa i są wykorzystywane w diagnostyce tych chorób
• przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (TRAb) – są istotne w patogenezie zaburzeń czynności tarczycy w przebiegu jej chorób autoimmunologicznych; przenikają przez łożysko, dlatego bada się je u ciężarnych z chorobą Gravesa-Basedowa w celu przewidywania stanu czynnościowego tarczycy płodu i noworodka
• stężenie tyreoglobuliny (Tg) we krwi – wzrasta w większości łagodnych i złośliwych chorób tarczycy; jako marker nowotworowy Tg wykorzystywana jest u chorych ze zróżnicowanym rakiem tarczycy po leczeniu operacyjnym
• stężenie kalcytoniny (CT) – wytwarzanej przez komórki okołopęcherzykowe (C) tarczycy; jest przydatne w diagnostyce w kierunku raka rdzeniastego tarczycy, który wywodzi się z komórek C.
  
  

Interpretując wyniki badań, należy brać pod uwagę stan kliniczny pacjenta i zażywane przez niego leki.

TSH

Podstawowe wiadomości

Budowa

Tyreotropina (TSH) jest glikoproteiną o ciężarze cząsteczkowym 28-30 kDa, wydzielaną przez komórki tyreotropowe przedniego płata przysadki. Składa się z podjednostki α, wspólnej dla innych hormonów glikoproteinowych (FSH – hormonu folikulotropowego, LH – hormonu luteinizującego, hCG – ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej) oraz swoistej podjednostki β.

Podjednostka β wiąże się z receptorem TSH na powierzchni tyreocytów, ale sama jest nieaktywna biologicznie (wymaga niekowalencyjnego wiązania z podjednostką α).

Wydzielanie

Wydzielanie TSH jest pulsacyjne, z wyraźnym rytmem dobowym; częstotliwość pulsów wynosi mniej niż 1 na 2 h, a ich amplituda ok. 0,6 mj.m./l (milijednostek międzynarodowych na litr). Szczyt wydzielania następuje w czasie snu między godziną 23.00 a 4.00 i w tym czasie stężenie TSH osiąga średnio ok. 3,0 mj.m./l, natomiast minimum przypada na godz. 16.00 i w tym czasie średnie stężenie TSH wynosi ok. 1,0 mj.m./l.

Rytm dobowy wydzielania TSH jest:

• zachowany w pierwotnej niedoczynności tarczycy
• zniesiony w niedoczynności tarczycy pochodzenia centralnego, stanach głodzenia, w tym również w przypadkach jadłowstrętu psychicznego, oraz w depresji.